Rijksakademie Open 2009: Sarah van Sonsbeeck

Rijksakademie Open 2009: Sarah van Sonsbeeck

Na de drukte van een aantal luidruchtige videowerken en de enorme groepen bezoekers aan de Rijksakademie met hun vrolijke begroetingen en huilende kinderen is er het atelier van Sarah van Sonsbeeck. Een atelier vol stilte. In de werken die Van Sonsbeeck laat zien draait het allemaal om die stilte: grammofoonplaten waar geen muziek op staat, maar waar slechts het geruis van de platenspeler klinkt. Een ‘silent chair’ staat in een hoek, een gewone stoel waarop je stilte kunt ervaren.

Vorig jaar verraste Van Sonsbeeck op de Rijksakademie Open al met haar piepschuimen stiltekamertje waarin ze had berekend hoeveel ruimte de herrie die haar buren maakten innam in haar huis. Dit bleek 80 % te zijn. Daarop stelde ze de vraag of de buren daarom ook die hoeveelheid aan haar huur wilden bijdragen.

Dit keer is de herrie ingeruild voor stilte, alhoewel deze in sommige gevallen is doorbroken.
Het opvallendste werk in de ruimte is een glazen kubus die aan meerdere kanten is ingeslagen met een baksteen. Het werk draait de veelzeggende titel ‘one cubic meter of broken silence’. Al eerder maakte de kunstenaar het werk ‘one cubic meter of silence’, een kubieke meter lucht omringt door glas die in deze presentatie dus wreed is verstoort. Maar het geluid van het rinkelende, brekende glas blijft achterwege, en moet in het hoofd van de toeschouwer zelf worden gevormd.

Van Sonsbeeck onderzoekt het ‘anti-geluid’, een wereld waarin we luisteren naar de stilte, met een koptelefoon op ons hoofd waarin slechts vage vormen van geluid doorklinken. De mate waarin we gewend zijn aan de dagelijkse geluiden om ons heen maakt dat de werken van Van Sonsbeeck vervreemdend werken: wanneer je de koptelefoon op je hoofd hebt blijf je aandachtig luisteren, bijna zoekend naar het geluid dat je verwacht. Maar we luisteren naar een glazen bakje lucht op tafel, het werk ‘a cubic decimeter of silence’, en die stilte is alles wat je hoort. Het atelier van Van Sonsbeeck laat de toeschouwer onderzoeken wat voor rol alle dagelijkse geluiden in het leven hebben, door die stilte tastbaar te maken.

Anish Kapoor - Royal Academy of Arts

Anish Kapoor
26 september - 11 december 2009
Royal Academy of Arts, Londen


Iedereen die recentelijk in Londen is geweest heeft het erover: de Anish Kapoor tentoonstelling in de Royal Academy. Kapoor, geliefd en steeds weer verfrissend kunstenaar voor velen, kreeg de klassieke ruimte van de Londense academie voor een grote solotentoonstelling. Dat Kapoor flink uit heeft gepakt in de Royal Academy zorgt voor veel spectakel. Naast de al wat bekendere werken, zoals de sculpturen die bedekt zijn met puur pigment, zijn er ook een aantal vrij nieuwe werken te zien. De grote publiekstrekker is waarschijnlijk wel de zaal waarin om de zoveel tijd een medewerker van het museum een kanon afvuurt op de tegenoverliggende ruimte. Een kanon waarin cilinders van bloedrode was worden gestopt, die vervolgens met een grote knal door de ruimte heen worden geschoten en een flinke snelheid tegen de muur aan spatten. Nu het tegen het einde van de tentoonstelling loopt is de normaal zo mooie, klassieke zaal een slagveld geworden: spetters was zitten op de muren, zelfs op het plafond. De hopen rode was lijken een enorme, bloederige lavastroom.
Het gebruik van de pure pigmenten door Kapoor zorgen ervoor dat de tentoonstelling weer een feest voor het oog is. Een enorme wand, bedekt met puur geel pigment, waarin een holle buik is gemaakt. Wanneer je er van een afstand recht naar kijkt lijkt de uitholling eerder bol te zijn, een grote en felle zon.
Geweldig is ook het andere werk met rode was. Wederom gebruik makend van de ruimte laat Kapoor een 8 meter lange trein van was tergend traag op rails door verschillende zalen van de Royal Academy heen schuiven. Bijna onzichtbaar voor het oog is die beweging, maar wanneer je even niet oplet is de grote rode muur weer een paar meters opgeschoten. Ook hier schraapt de was langs de wanden en de vloer, een spoor achterlatend van de kleverige, rode substantie. Ook de verstilde werken, zoals 'when I am pregnant', een bolling in een witte muur, nauwelijks zichtbaar wanneer je er recht voor staat, blijven boeien.
Deze tentoonstelling herrinnert er keer op keer aan waarom we zo van het werk van Anish Kapoor houden.

Pop Life - Tate Modern

Pop Life
1 oktober - 17 januari 2010
Tate Modern, Londen


Met veel bombarie, hoge toegangsprijzen en schreeuwerige neon-affiches kondigde Tate Modern haar expositie Pop Life aan. Art in a material world is het onderschrift. Good business is the best art, zei Andy Warhol al, en die uitspraak blijkt meer dan waar bij veel kunstenaars waarvan werk in deze tentoonstelling zit. Naast klassieke Pop kunstenaars als Warhol en Koons is er ook werk te zien van 'nieuwe pop-art' zoals Takashi Murakami en Damien Hirst. De tentoonstelling is heftig en materiaal aangekleed, veel Warhol behang, lachende bloemetjes van Murakami en schreeuwerige muziek. Veel bling-bling binnen Pop Life, dat moge duidelijk zijn. Een kalfje met gouden hoefjes van Damien Hirst staat in een gouden schrijn gevuld met formaldehyde. De manga-figuurtjes van Murakami zijn zo fel van kleur dat ze bijna pijn aan de ogen doen. Opvallend is ook dat een aantal zalen van de tentoonstelling bestempeld zijn als '18 +' omdat ze shockerende en seksueel getinte beelden zouden bevatten. Seksueel getint is een keurige Britse uitdrukking van Tate Modern. In een zaal met werk van Jeff Koons uit de serie Made in Heaven vliegen de harde pornobeelden je om de oren. Ook de video waarin Andrea Fraser tegen betaling naar bed gaat met een rijke kunstverzamelaar is niet voor minderjarige ogen geschikt.
Naast dat het leuk is om de nieuwe en oude garde van de Pop Art eens bij elkaar te zien is het jammer dat de materiele en glitter en glamour kant van de kunstwerken zo wordt benadrukt. We zouden bijna vergeten dat veel van deze kunstenaars juist kritisch probeerden te reflecteren op die 'material world'.

Damien Hirst - Nothing Matters

Damien Hirst - Nothing Matters
25 november - 30 januari 2010
White Cube Mason's Yard en Hoxton Square

Toen bekend werd dat Damien Hirst weer schilderijen zou gaan exposeren hield de kunstwereld even zijn adem in: schilderijen?? Na de overdaad van complete boerderijen op sterk water, vastgeplakte vlinders en duizenden diamanten, schilderijen? Het lijkt alsof Hirst met For the Love of God de top bereikt heeft van zijn bombast, en heeft besloten om terug te gaan naar de basis. Zo'n jaar geleden las ik in een interview met Damien Hirst dat hij zijn schilderijen nog niet durfde te tonen, omdat hij er nog onzeker over was, werd ik benieuwd. Zou Hirst dan eindelijk een voor hem ongekende emotie tonen: bescheidenheid?
Afgelopen week opende bij zijn Londense thuisbasis de White Cube van Jay Joplin een solotentoonstelling, na de al eerder geopende reeks werken die te zien zijn in de Wallace collection in Londen.
Dat het erg was, met die schilderijen van Hirst, gonsde al een tijdje rond in de pers. Onder het motto eerst zien dan geloven wilde ik zo objectief mogelijk het werk zien in de White Cube.
De grote ruimte in de locatie aan het Hoxton Square is gevuld met 9 schilderijen, die allemaal nogal op elkaar lijken. Een soort lichtblauwe tint met daarop stippen, lijnen en kraaien. Al dan niet met echte zwarte veren vastgeplakt op de kraaien. Wat Hirst noemde als zijn grote onzekerheid over de schilderijen blijkt nog degelijk heftig aanwezig in de werken: dat ze op werk van Francis Bacon zouden lijken. En dat doen de schilderijen van Hirst. Niet een beetje, maar heel erg. En dan slecht uitgevoerd.
Ik probeerde mezelf af te vragen wat ik van het werk van vinden als ik niet wist dat het van Hirst was, maar van een onbekende schilder: waarschijnlijk was het dan nog slechter geweest.
De thematiek is overduidelijk Hirst: dood en verderf voert de overtoon. Maar de Bacon-achtige kleuren, lijnen en schimmen zijn zwak, eigenlijk ronduit slecht geschilderd. De grauwe schedels op fletsgroene achtergronden komen over als één groot cliché.
Jammer dat Hirst niet gewacht had tot hij, in dit voor hem bewonderingswaardige avontuur, wat nader tot zichzelf was gekomen. En in had gezien dat zijn assistenten niet voor niets jarenlang de stippenschilderijen voor hem maakten.

Van Lieshout, Van Lieshout, Van Lieshout, Van Lieshout & Van Lieshout

Vanlieshoutvanlieshout
Kunsthal KAdE Amersfoort
t/m 15 november 2009

De nieuwste aanwinst in museumland, de sympathieke Kunsthal KAdE in Amersfoort, begon haar leven met de leuke tentoonstelling Wonderland.
Nu is er een tweede grote tentoonstelling: vanlieshoutvanlieshout, die de even wonderlijke als idote inslag heeft om een tentoonstellingsconcept te baseren op een achternaam. Dat kan niet veel goeds betekenen.
Van de vijf Van Lieshouten waar de tentoonstelling om draait zijn er maar twee familie. Dirk en Erik van Lieshout zijn broers, maar Lotje en Lotte van Lieshout lijken alleen qua naam op elkaar en ook Atelier van Lieshout (dat is Joep) komt van een andere familie. "Er zijn geen opzichtige overeenkomsten" schrijft KAdE in haar folder van de tentoonstelling. Maar wel een onderliggende verwante thematiek, verwacht je als bezoeker dan al snel. Het duurt even voor die komt bovendrijven. De meer politieke, sociale werken van Erik van Lieshout staan in dezelfde ruimte met de esthetische, maar functionele werken van Joep. En daarnaast weer een onbegrijpelijke video van Lotje van Lieshout. Boven hangen een paar prachtige schilderijen van Lotte van Lieshout, naast maquettes van Dirk van Lieshout.
Een beetje verwarrend is het allemaal wel, om uit te vinden welke Van Lieshout nou wat heeft gemaakt. Maar, alhoewel niet heel sterk, komt toch langzaam een onderlinge verhouding bovendrijven. Hoe verschillend ook, lijkt er toch een verband te zijn en ontstaan er vreemde verhoudingen tussen visueel compleet verschillende werken. Het is alsof de vijf Van Lieshouten een gevecht met elkaar aangaan, maar meer een gevecht zoals broers en zussen dat hebben. Waarbij je weet dat de onderlinge band uiteindelijk alles wel weer zal herstellen. Zo ook in KAdE.

The great contemporary art bubble

An evening with Ben Lewis

Op de door Stichting Art georganiseerde lezing in Studio T in Utrecht kwam Ben Lewis ons vertellen hoe het met de hedendaagse kunstmarkt gesteld is. Lewis, bekend van zijn documentaire 'the great contemporary art bubble' en zijn leuke serie Art Safari voor de BBC, is kritisch over die kunstmarkt. Heel kritisch. Met veel Britse humor vertelde hij over zijn pogingen om interviews te regelen via de White Cube, de afhoudendheid van de veilinghuizen en over hoe slecht hij Damien Hirst vindt.
Dat de Great contemporary art bubble zo negatief overkomt, heeft hij niet expres gedaan, aldus Lewis. Maar het nadeel van een bubbel is, dat hij kan barsten. En dat is precies wat Lewis beoogde met zijn kritieken. Door aan het licht te brengen dat de White Cube in London honderden werken van Damien Hirst in voorraad had, hield de kunstwereld even zijn adem in. Lewis heeft eigenlijk voornamelijk een probleem met kunstenaars die te veel verdienen. De torenhoge prijzen die rijke verzamelaars betalen voor werk van Hirst, Warhol, Koons en Murakami zijn belachelijk en getuigen van wansmaak. Want, zo bepleit Lewis vol vuur, over tien jaar weet niemand meer wie Takashi Murakami is. De onderliggende gedachte van Lewis is dan ook dat hij gewoon erg graag wil dat de focus weer komt te liggen op goede, interessante kunst, waar best veel geld voor betaald mag worden, maar nou niet perse 8 miljoen. De korte update die Lewis had gemaakt van zijn documentaire, afgelopen maand opgenomen, blijkt een leuke stand van zaken te zijn. Veilinghuizen en galeries roepen om het hardst dat het nog 'best mee valt' met de crisis, en dat de kunstmarkt snel weer op haar oude peil zou zijn. Ben Lewis denkt en hoopt van niet. De bubbel mag van hem gebarsten blijven, zodat er weer hedendaagse kunstenaars komen bovendrijven die ons echt kunnen inspireren.

TINKEBELL: Looove TINKEBELL, Etwas Spass für den neuen TORCHmeister

TINKEBELL: Looove TINKEBELL, Etwas Spass für den neuen TORCHmeister
31 oktober t/m 5 december 2009
TORCH Gallery

Na het overlijden van prominent kunstfiguur en zogenaamde TORCHmeister Adriaan van der Have, oprichter van Torch Gallery, vond kunstenares TINKEBELL. dat het tijd was voor weer eens wat leuks. De nieuwe Torchmeister, Mo van der Have, heeft de zaak van zijn vader overgenomen op extreem jonge leeftijd (hij is zo'n 23 jaar oud). Om Mo een hart onder de riem te steken draagt Tinkebell de titel van haar show aan hem op. De tentoonstelling is een klein overzicht van de verschillende projecten van Tinkebell tot nu toe. De kunstenares, die bekend staat om haar roze, schattige uiterlijk en provocerende werk is er zelf ook bij, met een hele entourage van verschillende andere roze mensen. Ook singer-songwriter One Trick Pony, die pas een liedje over Tinkebell schreef, zal een optreden verzorgen.
Leuk aan de tentoonstelling is om ook een eindelijk eens werk te zien van Tinkebell, in plaats van er alleen maar over te horen in de krant, in de kamervragen van de Partij voor de Dieren, of haar in De Wereld Draait Door te zien. Leuk zijn bijvoorbeeld de reacties op de zogenaamde 'hamsterballen' van haar project Save the Pets, die opgehangen zijn in de galerie. De reacties gaan van 'ze zouden haar eens in zo'n plastic bal moeten laten rennen' tot uitgebreide beschrijvingen van waarom de bal slecht zou zijn voor de hamster. Het meest provocerende werk tot nu toe, My Dearest Cat Pinkeltje, een handtas die ze van haar kat maakte, staat hoog op een sokkel achterin de kleine galerieruimte. Het ziet er uit als, tja, een handtas van een kattenvel. Het meest naargeestig zijn de opgezette dieren die Tinkebell verwerkte tot knuffel of speelgoedbeesten. Tinkebell neemt steeds een van de vele hypocriete aspecten van de maatschappij, die ze uitvergroot tot in belachelijke details. Wat haar interessanter maakt dan wanneer ze slechts een sensatiebelust meisje was geweest. Tinkebell heeft haar gebruikelijke roze outfit aan op de opening en staat iedereen even vriendelijk te woord. De show in Torch geeft een goed overzicht van het veelzijdige, soms stiekem nog steeds een beetje shockerende oeuvre van Tinkebell. En Mo van der Have heeft zeker iets leuks gekregen om mee te beginnen: ik ben benieuwd waar hij Torch in de toekomst heen gaat leiden.